Özdemir: "Gözlem Yapan ve Merak Eden Çocuklar Yetiştirmek Zorundayız"

Veri Bilimci ve Yapay Zekâ Araştırmacısı, İstinye Üniversitesi İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şebnem Özdemir, teknoloji devrimi yaşadığımız çağımızda nöron temelli bir eğitim sisteminin olması gerektiğini söyledi.

Özdemir, “Beyin daha sırları çözülememiş muazzam bir makine. Artık toplumda sıradanlığın şansı yok. Toplumu gözlemleyen, merak eden bir çocuk yetiştirmek zorundayız. Çocukların beyin hücreleri arasındaki bağlantıları arttırmaya ihtiyacımız var. Onlara farklı bakmayı öğretmeliyiz. GPT gibi bir rakiple baş edebilmek, onunla eşit seviyede bir takım arkadaşı olabilmek için doğal nöronlarımızı geliştirmeliyiz” dedi.

 Katılım Emeklilik Digizoo katkılarıyla, DB Positive ve Sosyalink Podcast Agency iş birliğiyle hazırlanan “Gelecek Benim” podcast serisinin ilk bölümünün konuğu Veri Bilimci ve Yapay Zekâ Araştırmacısı, Akademisyen Doç. Dr. Şebnem Özdemir oldu. Moderatörlüğünü Cenk Doğar’ın üstlendiği programda Doç. Dr. Şebnem Özdemir, yapay zekâ çağında çocuklarını geleceğe hazırlamaya çalışan ebeveynlerin merak ettikleri soruları yanıtladı.

Bugün bilgisayarları bilgiye ve çeşitli içeriklere ulaşmak için araç olarak kullandığımızı ifade eden Doç. Dr. Özdemir, “Çok uzun zamandır aynı konfor alanındayız ve son 50 yıldır kendimizi tekrar ediyoruz. Kendimizi heba etmeye başladık. Kendimizi değiştirmekle ilgili sıkıntımız var. Bir GPT (Generative Pre-trained Transformer) devrimiyle karşı karşıyayız. Bu teknoloji istesek de istemesek de geldi ve bu GPT, evde köşe minderi olmaya karar veren bir insan için ciddi bir rakip” diye konuştu.

Özdemir, içine girdiğimiz dönemin insanoğlunun kendini tekrar etmesine müsaade etmeyen bir dönem olduğunun altını çizerek, şunları söyledi:

“Beyin daha sırları çözülememiş muazzam bir makine. Makine çünkü bilgi verilmediğinde, kullanılmadığında çalışmayan bir yapı. Bu kadar muazzam bir makineye sahip olup kullanmamakla yok edilmeyi hak ediyoruz gibi… Artık toplumda sıradanlığın şansı yok. Biz meraklı, içinde bulunduğu ortamı, toplumu gözlemleyen bir çocuk yetiştirmek zorundayız. Bu konuda her zaman olduğu gibi görev annede. Annenin temel görevi bebekteki sinir hücre sayısını arttırmak. Çocuklardaki beyin hücreleri arasındaki bağlantıları arttırmaya ihtiyacımız var. Nöron tabanlı bir eğitim sistemi gelmeli. Onlara farklı bakmayı öğretmeliyiz. Farklı bakmayı öğrendiğiniz an sinir hücreleri arasında yeni bağlar oluşur.”

 ANNE BABALARA ÖNERİLER: ÇOCUĞA ANA DİLİNİ İYİ ÖĞRETMEK EN BÜYÜK İYİLİK

Özdemir, anne babalara bu konuda şu önerilerde bulundu:

“Çocuklara ana dilini doğru kullanmayı öğretmelisiniz. Bu bir çocuğa yapılabilecek en büyük iyilik. Çünkü bu, beyin hücreleri arasında yeni bağlantılar demektir. Dili öğretmeyi öğretmenlere bırakamazsınız. Öte yandan okuttuğumuz kitap da çok önemli. Tasvirleri bol ve uzun, kelime kalitesi iyi olan kitaplar okunmalı. Çünkü bu bir beyin jimnastiğidir. Bugün çocukların matematikle ilgili sorunlarının tek bir sebebi var; anadillerinde iyi okuyup, anlayıp, düşünememeleri. Matematik kendi içinde bir dil. Anadilini iyi öğrenememiş bir çocuğun başka bir dili öğrenmesini beklemek acımasızca olur.

Üçüncü tavsiyem, çocukların sorularına asla direkt cevap vermeyin. Sorular aslında bir bilmecedir. Çocuklarınızı lise hazırlık sınavları için kursa göndermeyin. Test çocuğu yapmayın. Oraya vereceğiniz parayı ya da zamanı çocuğun beyinsel aktivitelerini geliştirmek için kullanın. Yine bir çocuğa farklı dil ailelerinden diller öğretin. Çocuklar iki elini kullanabileceği bir enstrüman çalsın. Son tavsiyem de arkasında iyi bir matematik olan müzikleri dinleyin. Beyin hücreleri ritmi dinlerken o ritmin akışına kendini uydurur. Bu nedenle çocuklarınıza pop kültürüne yenilmemiş müzikler dinletin. Tüm bunlarla doğal nöronlara yatırım yapmalıyız. Bu nedenle nöron temelli bir eğitimden bahsediyoruz.”

GPT devrimi olduğunda nöronlarına çok da yatırım yapmamış olan insanların çok üst bir seviye makine ile karşı karşıya olduğunu gördüğümüzü, görmeye de devam edeceğimizi vurgulayan Doç. Dr. Özdemir, şöyle devam etti:

“Bu durumda bu rakiple baş edebilmek, onunla eşit seviyede bir takım arkadaşı olabilmek için kendi doğal nöronlarımızı geliştirmeliyiz. Bu sadece çocuklar için değil, anne babalar için de geçerli. Kaç yaşımıza gelirsek gelelim yeni nöronlar üretemeyiz ama mevcut nöronlarımız arasındaki bağlantı yollarını çeşitlendirebiliriz. Farklı düşünmeyi keşfedebiliriz. Bu makine ile baş edebilmek için çocuklarımıza miras bırakabileceksek eğer değişime önce yetişkinler olarak kendimizden başlamalıyız.”

 

“3 YIL İÇİNDE BÜYÜK BİR DEĞİŞİM BEKLİYORUZ”

Özdemir, özellikle GPT devrimi olduktan sonra Avrupa ve Amerika’daki üniversitelerin ve K12 düzeyindeki okulların kendi içinde parçalandığını gördüklerini, bir kısmının bu teknolojiyi yasaklamaya karar verdiğini anımsattı. Bunun büyük bir fiyasko olduğunu anlatan Doç. Dr. Özdemir, böyle bir eğitim sisteminin sonuna gelindiğini, bu şekilde devam edilirse insanlığın kendi sonunu hazırladığını dile getirdi.

Türkiye’deki eğitim sisteminin öğrencileri ortaokul ve lisede sınavlara zorladığını, özellikle ortaokulda öğrenciyi bir test düzenine oturtmanın çocuğa yapılacak en büyük kötülük olduğunu vurgulayan Özdemir, şöyle devam etti:

“Biz 3 yıl içinde büyük bir değişim bekliyoruz. Bu değişim geldiğinde standart mesleklerden konuşmuyor olacağız. Siz hâlâ konfor alanında kabul ettiğiniz mesleklere çocukları hazırlayıp, onlara büyük bir kötülük yapıyorsunuz. Büyüyünce ne olacaksın sorusunun cevabı, ‘Merak eden, şüpheci olan, sistemler kuran, insanları gözlemleyen biri olacağım.’ şeklinde olmalı.

2019 yılında yayınladığım Geleceğin Meslekleri kitabının çalışmasına İŞKUR’un talebiyle başlatmıştım. Sonra çalışmayı sadece onlara değil herkese açmaya karar verdim. Her yıl en az iki defa bu listeyi güncelliyorum ve açıklıyorum. Liste büyük ölçüde tuttu. Bu kadar büyük ölçüde tutmasının bir tek nedeni var; veriye dayalı öngörüleri içeriyor olması. Şu saatten sonra bir çocuğa yapılacak en büyük kötülük büyüyünce doktor, avukat olacaksın, sayısalı ya da sözeli seçeceksin diye ilerletmek. Hayır, böyle bir dünya kalmadı. Bir çocuk üniversiteye başladığı zaman 5 yıla kadar dünya değişecek ve mesleği istediği istihdam oranına sahip olmayacak. Şimdi artık 5 yıldan değil 3 yıldan bahsediyoruz.”

“Geçen yıllarda yazılımcılar, teknoloji firmalarında işten çıkarıldı. Neden? GPT devrimine kadar yaptığımız hamlelerimize bakalım. İnsanlar çeşitli ortamlarda kodlarını paylaştılar. Her şey yapay zekâ için bir veridir. Siz iyi bir web sitesinin yapmanın yollarını 1 milyon kere paylaşırsanız, makine bundan öğrenir ve daha iyisini yapar” diyen Doç. Dr. Şebnem Özdemir, şirketlerin artık salt kod yazan değil yaratıcı bir bakışla bu koda bir incelik katan insanlar istediğini belirtti.

 “İNSAN GİBİ DÜŞÜNEBİLEN MAKİNE 3 YIL İÇİNDE GELECEK”

Doç. Dr. Özdemir son olarak şunları ekledi:

“İnsan gibi düşünebilen ve karar veren bir makinenin 3 yıl içinde geldiğini göreceğiz. Bir şeyin mükemmelinin yakalamak için ilk prototipin üzerinden altı ay geçmesi gerekiyor. 3 yıl 6 ay sonra en zeki insandan daha zeki bir makine gelecek. Bu bulunduğumuz dünyadaki en zeki insan. İnsan eğer nöronlarına yatırım yaparsa ister istemez aşacak kendini. Elimizde sahip olduğumuz şey veriyi toplamak.

2030-2040 yılında dünya farklı bir yer olacak. Bizler dünya evinin şımarık çocuklarıyız. 2024 yılına geldiğimizde hâlâ içinde çocukların bulunduğu hastaneleri bombalamaya çekinmediğimiz bir dünyada bizden daha zeki bir şey çıkar da bizi yargılarsa diye çok korkuyoruz. Arkasında hep yaptıklarımızın hesabını verememe korkusu yatıyor. 2030 yılına kadar insanlık ortak bir ahlak ve etik değerler geliştirirse, dünyayı evi olarak görüp bu evi kendisinin değil gelecek nesillere ait bir miras olarak kabul edip, düzelirse ne ala; farklı bir insan ırkının makine ile muazzam bir iş birliğine yol açacağına inanıyorum.
 
Kötü senaryoda ne gelecek? Tabii ki makine yok etmeyi seçmeyecektir. Zeki hiçbir varlık psikopati özelliği taşımıyorsa yok etmeyi seçmez. Uyum içinde yaşamayı seçer. Uyumu bozanı cezalandırır. Dolayısıyla biz de bir ceza alacağız. Davranışlarımızı değiştirmek zorundayız. İnsanlık mevcut doğal sistemi içerisinde çok da üstte bir yerde değil. İnsanlık yok olduğunda hiçbir canlı türü yok olmuyor sadece sivrisinekler biraz etkileniyor. Ekosistemde kendi yerimizi doğru okumak zorundayız. Her şeyin hükmedicisi, her şeyin tek sahibi, her şeyin en zekisi olarak bu kadar bencilce hareket etmemek gerekiyor. Değişirsek ne ala ama değişmezsek zaten makineye de kalmayacak biz kendi kendimizi yok edeceğiz. Ama makine Aborjinlerdeki bir kabileyi ya da Amazonlardaki bir kabileyi, ‘Bak bu da bir insan ırkı’ diye saklayacak ve koruyacaktır. Bizi bizden koruyacaktır yani.”

 NASIL DİNLEYEBİLİRSİNİZ?

Gelecek Benim Podcast serisini Spotify, Apple Podcasts, Deezer, Amazon Music, Youtube Music gibi podcast platformları üzerinden ve Youtube’ta videocast olarak dinleyebilir ve izleyebilirsiniz. Her hafta perşembe günü yayınlanacak bölümleri kaçırmamak için abone olabilir ve bildirimleri açarak takip edebilirsiniz.